آفتابنیوز : 15 سال پیش بود، مادر نماز صبحش را خوانده بود و صدای ذکری که زیر لب میگفت در قلقل سماور حل میشد، زنگ تلفن چرت چای پدر را پاره کرد، آن سوی خط فریاد و گریه بود و اینسو بهت فاجعه... دلهره با پای خونین از روی خردهشیشهها سوی تلویزیون میدوید و ترس از نگاه من به مشقهای از شبمانده خیره بود... دستهای خاطره هنوز میلرزد...
چند ماه گذشت و خانه هنوز بوی خون میداد، پدر برای کمک به بم رفته و هنوز برنگشته بود و پای مادر از آمد و شد میان خانه و بیمارستان و کار و آشپزخانه متورم بود. امروز 15 سال از آن روزها گذشته و آوار زلزله بم هنوز بر یاد و خاطر و قلبهایمان سنگینی میکند.
زمینلرزهای با بزرگی 6.6 ریشتر در ساعت 5:26 بامداد روز جمعه 5 دی 1382 به مدت 12 ثانیه شهر بم و مناطق اطراف آن در شرق استان کرمان را لرزاند. طبق آمار رسمی این زمینلرزه 26 هزار و 271 کشته، 30 هزار مجروح و بیش از صد هزار نفر بیخانمان بهجای گذاشت.
اکنون در آستانه 5 دیماه و سالگرد حادثه جانخراش زلزله بم که مصادف با روز ایمنی در برابر زلزله و کاهش اثرات بلایای طبیعی است به سراغ برخی مسئولین و کارشناسان رفتیم تا در خصوص ایمنی شهر بندرعباس و استان هرمزگان که مطابق نظر کارشناسان از نقاط زلزلهخیز کشور است در برابر زلزله بپرسیم.
علی اعما، مدیرعامل جمعیت هلالاحمر استان هرمزگان اظهار کرد: امسال در سالروز زلزله بم برنامههای متعددی را بهخصوص در زمینه آموزش همزمان با سراسر کشور برگزار خواهیم کرد، البته ما همیشه باید آمادهباشیم این مسئله نباید مختص این روز و هفته باشد.
برای وقوع حوادثی چون زلزله تا حدودی آماده هستیم
وی با بیان اینکه همکاران و داوطلبان و نجات گران آموزشدیده ما در سطح استان در طول سال آمادگی خود را با برگزاری مانورها و دورههای آموزشی متعدد حفظ کردهاند و این آمادگی در سطح استان هست، افزود: هرچند کمبودها و کاستیهایی هست ولی در حد وسع و برنامهریزیهایی که انجامشده میتوان گفت برای وقوع حوادثی چون زلزله تا حدودی آماده هستیم.
مدیرعامل جمعیت هلالاحمر استان هرمزگان با اشاره به اینکه سعی میکنیم این آمادگی را روز به روز بیشتر کنیم و آگاهیهایی را که وظیفهداریم به مردم بدهیم در آموزشهای مختلف بگنجانیم و به اطلاع آنها برسانیم، تصریح کرد: ما از پتانسیل داوطلبان در سه حوزه جوانان، داوطلبان و امداد و نجات استفاده میکنیم و در حوزه امداد و نجات حدود هزار و 500 نفر داوطلب آموزشدیده دارای درجه داریم که مرتب با ما کار میکنند و در پایگاههای جادهای، در ستاد استان و شهرستانها همیشه در کنار ما هستند، همچنین در حوزه داوطلبان حدود 8 هزار نفر داوطلب فعال و در حوزه جوانان حدود 9 هزار نفر جوان فعال و داوطلب داریم.
اعما با بیان اینکه امیدواریم حادثهای رخ ندهد اما اگر هم اتفاق بیفتد بتوانیم به پشتیبانی این افراد و برنامهریزیهایی که انجام دادیم پاسخ مناسبی به این حوادث بدهیم، عنوان کرد: در زلزلهای که سال گذشته در سرپل ذهاب اتفاق افتاد در سطح کشور مردم کمکهای بسیار خوبی به هلالاحمر ارائه دادند، استان هرمزگان هم از استانهای پیشرو در کمکرسانی به مردم سر پل ذهاب بود.
وی با اشاره به اینکه حدود 400 میلیون تومان کمک نقدی و حداقل حدود 25 دستگاه تریلر کمکهای غیر نقدی تنها در هفته اول از هرمزگان به سرپل ذهاب بردیم، خاطرنشان کرد: مردم ما همیشه در این مواقع نوعدوستی خود را نشان دادهاند، مردم هرمزگان نیز به خون گرمی و کمکرسانی معروف هستند و ما نیز خوشحال هستیم که چنین مردمی داریم.
متأسفانه در هرمزگان وضعیت خیلی خوبی در حوزه بهداشت و درمان نداریم
مدیرعامل جمعیت هلالاحمر استان هرمزگان با تأکید بر اینکه متأسفانه در هرمزگان وضعیت خیلی خوبی در حوزه بهداشت و درمان نداریم اما کارهای خوبی با کمک استاندار و سایر مسئولین در این زمینه در حال انجام است، بیان کرد: هرچند پایههای بهداشتی و درمانی ما خیلی خوب نیست اما با روندی که پیش میرویم میتوان گفت امید داریم روند افزایش ساختمانها، بیمارستانها و تجهیزات بهداشتی درمانی ادامه داشته باشد.
اعما در خصوص وضعیت شهرهای معین بندرعباس در هنگام وقوع حوادث ابراز کرد: ما حوادث را به بخشهای شهرستانی، استانی، منطقهای، کشوری و بینالمللی تقسیم میکنیم و در بحث استانی شهرستانهای معین داریم، در بحث منطقهای هم به همین صورت است و در منطقهای که هستیم استانهای سیستان و بلوچستان، کرمان، فارس و بوشهر پشتیبان ما هستند و بهتبع آن ما نیز پشتیبان آنها هستیم.
زلزله بم حادثهای فرا منطقهای و فراملی بود
وی با بیان اینکه زلزله بم حادثهای فرا منطقهای و فراملی بود و از کشورهای مختلف کمکهای زیادی شد، اضافه کرد: از سراسر جهان بیمارستانهای صحرایی آورده شد و در همه حوزهها، امداد و نجات، اسکان، درمان همه کمک کردند؛ در هرمزگان نیز این آمادگی را داریم و زلزلههای زیادی در استان کرمان ازجمله بم اتفاق افتاده که ما پشتیبانی کردهایم، آنها هم نیز موظف هستند هنگام وقوع حوادث به استان ما کمک کنند.
مدیرعامل جمعیت هلالاحمر استان هرمزگان اظهار کرد: از زلزلههایی که در استان هرمزگان اتفاق افتاده، میتوان به زلزله سالهای 84 و 86 در قشم اشاره کرد که در سال 84 کشته داشتیم، بعدازآن زلزله بشاگرد بود که خوشبختانه یک کشته بیشتر نداشتیم، پسازآن زلزله بستک در سال 92 اتفاق افتاد، خوشبختانه در همه این زلزلههایی که اتفاق افتاده پوشش خوبی دادهشده است؛ بنده در تمامی این زلزلهها حضور داشتم و فکر میکنم پاسخ مناسبی به نیازها دادهشده است.
اگر حادثهای اتفاق بیفتد، میتوانیم پاسخ مناسب بدهیم
اعما افزود: امیدواریم حادثهای رخ ندهد اما با توجه به مطالعات و تجربیاتی که داشتیم زلزلهخیزی شهرستانهای استان را مشخص کردیم و همکاران و داوطلبین ما این آمادگی را دارند که اگر حادثهای اتفاق بیفتد بتوانند پاسخ مناسب را بدهند ضمن اینکه در طول سال هم آموزشهای لازم هم به همکارانمان هم به مردم داده میشود.
وی با اشاره به اینکه مسئله آموزش بسیار در واکنش به حوادث تأثیرگذار است بهگونهای که در سالهای اخیر معاونتی در هلالاحمر تحت عنوان معاونت آموزش و پژوهش ایجادشده است، تصریح کرد: آموزش کمکهای اولیه برای مردم رایگان است و در تمامی شهرستانها و مرکز استان این آمادگی را داریم که به گروههای مختلفی که اعلام نیاز به آموزش کنند چه در ادارات، مجتمعها و ... این آموزشها را ارائه میدهیم.
مدیرعامل جمعیت هلالاحمر استان هرمزگان با بیان اینکه طرحی تحت عنوان طرح خادم (خانواده آماده در مخاطرات) داشتیم که همکاران ما به درب منازل میرفتند و با چند بار مراجعه آموزشهای لازم را به مردم میدادند، عنوان کرد: اکنون نیز طرح دادرس (دانشآموز آماده در روزهای سخت) در مدارس سطح استان اجرا میشود.
تجربیات تلخی را که گذراندهایم
اعما با اشاره به اینکه زلزله بم خاطره تلخی بود و از طرفی هم تجربهای برای مردم کشورمان به همراه داشت، خاطرنشان کرد: اکنونکه سالگرد زلزله بم است باید باز به خود بیاییم و تجربیات تلخی را که گذراندهایم را با رعایت نکات ایمنی بهخصوص در ساختمانسازی تکرار نکنیم.
وی با بیان اینکه اگر مردم ساختمانهای خود را اصولی بسازند و مهندسان ناظر اصولی نظارت کنند بسیاری از مشکلات خودبهخود حل خواهد شد، بیان کرد: ما در بندرعباس بافت فرسوده زیادی داریم و مسئولین مربوطه هم در شهرداری و هم در استانداری به جد پیگیر این مسئله هستند.
وضعیت امدادرسانی در هرمزگان اصلاً مناسب نیست
مدیرعامل جمعیت هلالاحمر استان هرمزگان ابراز کرد: در روستاهای استان نیز شرایط بسیار بهتر شده است و امیدوارم روزی برسد که مثل کشورهای پیشرفتهای که زلزلههای بالای 8 ریشتری دارند و هیچ کشتهای ندارند بتوانیم حوادث را با کمترین میزان خسارات جانی بگذرانیم و دلمان قرص باشد که حادثهای ما را تهدید نمیکند.
اعما اضافه کرد: در حال حاضر وضعیت امدادرسانی در هرمزگان به علت بافت فرسودهای که دارد و یا انبوهسازیهایی که شده بهخصوص در مجتمعهای مسکونی مسکن مهر اصلاً مناسب نیست امیدواریم با پیگیریهای مسئولین قبل از اینکه حادثهای رخ دهد این مسائل حل شود.
فرجام دانش، دبیر کارگروه آتشنشانی و مواد خطرناک استان هرمزگان افزود: مدیری که اکنون میگوید برای هر بحرانی در خصوص زلزله یا زمینلرزه آماده هستیم یا اطلاعی از مدیریت بحران ندارد یا شناخت دقیقی از امکانات و تجهیزاتش در دست ندارد.
دانش با بیان اینکه اگر بخواهیم به مقایسه شهر کوبه که بهطور تقریبی در قدرت تقریبی مشابه ریشتری مشابه با شهر بم دچار زلزله شد، بپردازیم به تفاوت در دیدگاهها مدیریت بحران پی خواهیم برد، تصریح کرد: علیرغم آنکه زلزله در شهر کوبه بهمراتب بیشتر و قویتر بود اما بعد از زلزله کشور ژاپن به اصلاح قوانین ایمنی و سختگیری در ساختوسازها پرداخت و اکنون پس از گذشت بیش از ده سال شهر کوبه نهتنها دیگر آثاری از خرابی در آن مشاهده نمیکنید بلکه به شهری نمونه در ساختوسازهای دنیا تبدیلشده بهگونهای که اکنون تا زلزله 9 ریشتری در این شهر هیچ ساختمانی فرو نمیریزد درحالیکه زلزله شهر بم 6.6 ریشتر بود و موجب شد که این شهر با خاک یکسان شود.
آیا ساختوسازها براساس قوانین صورت میگیرد
وی با اشاره به اینکه در زمینه ساختوسازها و مقررات ملی ساختمان با قوانین کاملی روبهرو هستیم اما آیا اکنون تمامی ساختوسازها براساس این مقررات صورت میگیرد، اضافه کرد: اگر یک نفر مطب پزشکی راه بیاندازد اما مدرک پزشکی نداشته باشد، مطب وی پلمپ و حتی ممکن است فرد متقلب بازداشت شود اما در ساختوساز هرکسی به خود اجازه ورود به این بخش را میدهد و رو به انبوهسازی میآورد زیرا چنین فردی به دنبال سودجویی نیست نه آنکه قوانین را رعایت کند و به فکر مقاومسازی ساختمانها باشد.
مدیرعامل سازمان آتشنشانی و خدمات ایمنی بندرعباس با بیان اینکه باید مدیران استان و شهری خود پیش از دیگر افراد جامعه سناریوهای مختلف حادثه را نوشته و بهصورت واقعی آن را بسنجند و برای مقابله آن برنامه داشته باشند، عنوان کرد: در مدیریت بحران باید همهچیز شفاف باشد بهطور مثال تعداد قبرستان برای دفن کشتهشدگان آماده باشد، محلهای ایمن برای انتقال مردم مهیا، تمامی راهها و مسیرها ضروری مشخص و وظیفه تمامی افراد و مسئولین از پیش تعیینشده باشد نه آنکه اکنون زلزله رخداده تازه به فکر تشکیل جلسه ستاد بحران و چه کنیم، باشیم.
تجربههای گذشته درس عبرتی برایمان نمیشود
وی با اشاره به اینکه تجربههای زیادی برای کشورمان در این امر مانند زلزله بم، زلزله سر پل ذهاب و زلزلههای متعددی در آینده رخداده و خواهد داد اما هیچکدام درس عبرتی برایمان نمیشود، بیان کرد: آموزش مدیران شهری امری واجب است؛ وقتی قطار نیشابور آتش گرفت، به دلیل عدم اطلاع آتشنشان از آنکه نباید بر روی آن ماده آب بریزد منجر به آتشسوزی وسیع و جان باختن 320 نفر شد این در حالی بود که مسئولان شهری ازجمله فرماندار و شهردار که باید در موقع بحران در دفتر خود باشند نه در محل حادثه به دلیل عدم اشرافیت به مدیریت بحران در محل حادثه حاضر و جان خود را از دست دادند و نشان داد نه مدیران مربوطه، نه مردم و نه آتشنشان آموزش لازم را دیده بودند زیرا اکثر کشتهشدگان از نیروهای امدادی و انتظامی و نیز مردمی بودند که برای تماشای تصادف دو قطار باهم آمده بودند.
دانش با بیان اینکه اکنون ارزیابی مدیریت بحران در استان هرمزگان را مدتی است آغاز کرده و ایستگاههای آتشنشانی شهرستان قشم و جاسک را مورد بررسی قرار دادهایم، خاطرنشان کرد: در ابتدا برای مدیران شهرستانی جلسه گذاشته و آنها را نسبت به موضوع مدیریت بحران حساس میکنیم و پسازآن مدیران عملیاتی نیز آموزشهای عملیاتی میبینند.
دبیر کارگروه آتشنشانی و مواد خطرناک استان هرمزگان با اشاره به اینکه وقتی یک نفر شهردار میشود ابتداییترین کار این است که نسبت به مدیریت بحران اطلاع کافی و لازم را داشته باشد، تصریح کرد: متأسفانه شاهد بودیم درگذشته وقتی در جلسه شورای شهر بندرعباس اعلام کردم لباس یک آتشنشان برای کارایی مناسب و تحمل دمای 800 درجه در آن زمان 10 میلیون تومان است بهجای حمایت اعضا با واکنش یک عضو شورای شهر مواجه شده و این رقم را سنگین دانست!
وظیفه فرماندار و شهردار حضور در محل حادثه نیست
وی اضافه کرد: وقتی مدیر مربوطه خود آموزشهای لازم را ندیده باشد در صحنه حادثه ظاهر و حتی دستور میدهد و حال نیروی امدادی در سردرگمی به سر میبرد که حرف مدیری که وظیفهاش حضور در صحنه نیست را گوش دهد یا فرمانده عملیات و این امر موجب اختلال در مقابله با بحران میشود.
دانش با بیان اینکه اگر از غرب هرمزگان به سمت شرق آن پیش رویم بهمراتب شاهد ضعیفتر شدن امکانات و تجهیزات آتشنشانی و مقابله با بحران در شهرها میشویم، اظهار کرد: اکثر مسئولان بههیچوجه با مدیریت بحران آشنایی نداشته و آموزشهای لازم را ندیدهاند.
بههیچوجه آمادگی مقابله با زلزله در کشور نداریم
وی با اشاره به اینکه بههیچوجه آمادگی مقابله با زلزله نهتنها در هرمزگان بلکه در کشور نداریم، خاطرنشان کرد: شهر کرمانشاه باوجود کلانشهری نتوانست از پس مدیریت بحران در سرپل ذهاب بربیاید و استانهای دیگر به کمکش آمدند، حال چه انتظاری میرود که بندرعباس توانایی رسیدگی به بحرانی همچون زلزله در خود یا شهرهای اطرافش داشته باشد؟!
دانش ایجاد درسی به نام مدیریت بحران از مقطع دبستان تا دانشگاه را امری ضروری دانست و عنوان کرد: در ژاپن بچه 9 ساله استفاده از دستگاه شوک الکتریکی را بلد است اما در کشورمان تنها نیروهای امدادی حق استفاده از آن را در زمان بحران دارند و این مشخص است که هنوز اهمیت نهادینهسازی فرهنگ مدیریت بحران در کشورمان جدی گرفته نشده است.
آمادگی زبانی ساده اما آمادگی عملی کار دشواری است
مدیرعامل سازمان آتشنشانی و خدمات ایمنی بندرعباس با بیان اینکه وقتی شهری مانند بندرعباس زلزله میآید باید دید شهرهای اطرافش همچون میناب یا حاجیآباد آمادگی کمک و امداد دارند یا خیر که باید واقعبینانه گفت بههیچوجه آمادگی کمک و مقابله با بحران وجود ندارد، اضافه کرد: مدیری که اکنون میگوید برای هر بحرانی در خصوص زلزله یا زمینلرزه آماده هستیم یا اطلاعی از مدیریت بحران ندارد یا شناخت دقیقی از امکانات و تجهیزاتش در دست ندارد.
وی با اشاره به اینکه آمادگی زبانی ساده اما آمادگی عملی کار دشواری است، خاطرنشان کرد: وقتی کشوری مانند ژاپن را با کشورمان مقایسه کنیم پی به عقبماندگی خود در آمادگی مدیریت بحران میبریم.
دکتر محمد کاویی، دکتری زلزلهشناسی اظهار کرد: پس از وقوع زلزله خونریزی، خفگی، حمله موشهای زنده خوار که تعداد آنها برای مثال در شهر تهران سه میلیون اعلامشده از آسیبهای اصلی منجر به مرگ و صدمات جدی خواهد بود.
وی با تأکید بر اینکه از عوامل مخرب در زلزله وجود بافت فرسوده در شهر بندرعباس و دیگر کلانشهرهای کشور است، تصریح کرد: همچنین باید گفت زیرساختهای شهری شهر بندرعباس با چالشهای بزرگی روبهرو است، قطعی برق و شبکه برقرسانی ضعیف، شکست لولههای آب و گاز میتواند در زمان وقوع زلزله بسیار خطرناک باشد.
این استاد دانشگاه عنوان کرد: باید در هنگام زلزله این نکته را در نظر بگیریم که هیچ راه فراری از زلزله نداریم و باید از طریق آموزش مقابله با بحرانهایی چون زلزله و سایر بلایای طبیعی یاد بگیریم چگونه با این مسئله رو شویم بهگونهای که کمترین خسارتهای جانی را داشته باشیم.
هیچ راه فراری از زلزله نداریم
کاویی ادامه داد: برای مثال باید تمامی نقاط امن را در منزل و محل کار خود شناسایی کرده و بهصورت مداوم بهخصوص برای بچهها این نقاط را مرور و پناه بردن به این نقاط را تمرین کنیم.
وی با بیان اینکه باید طرح جامع مدیریت بحران برآورد خسارت جانی و مالی در هر شهر اجرا شود بهگونهای که پس از وقوع زلزله دسترسی به مواد غذایی و آب تازه و تاریخمصرف نگذشته امکانپذیر باشد، خاطرنشان کرد: باید دید آیا در حال حاضر در شهرهای ما مدیریت بحران تحت یک برنامه جامع قادر به کمکرسانی در هنگام وقوع بحران هست یا خیر؟!
این دکتری زلزلهشناسی اضافه کرد: توجه به اینکه 12 میلیون نفر دانشآموز در کشور داریم این سؤال مطرح میشود که آیا مدارس ما ایمن هستند؟
عمر دست خداست اما باید دید منطق چه میگوید
کاویی با اشاره به اینکه برخی مسئولین میگویند عمر دست خداست، بله عمر دست خداست اما باید دید منطق چه میگوید، بیان کرد: نمیتوان با نداشتن مدیریت درست و زیرساختها و آموزشهای لازم خود را در معرض خطر بگذاریم و بگوییم عمر دست خداست.
وی با بیان اینکه یکی دیگر از نکاتی که باید در نظر گرفت دقایق طلایی در زمان وقوع زلزله است، ابراز کرد: باید در سریعترین زمان ممکن در مناطق امنی که از قبل شناساییشده مثل زیر میزها، چهارچوب در، محلهای اتصال تیر به ستون و .. پناه گرفت و از رفتارهای پرخطری مثل فرار و استفاده از آسانسور خودداری کرد.
این استاد دانشگاه افزود: شوک زلزله از موارد دیگری است که میتواند عواقب جبرانناپذیری را در پی داشته باشد، ازاینرو باید برای تقویت اعتمادبهنفس خود برای مقابله با بحران تلاش کنیم.
کاویی با اشاره به اینکه همراه داشتن چراغقوه و یک رادیو کوچک، مراجعه به پارکها و دوری از ساختمانهای بلند، از اقداماتی است که هنگام وقوع زلزله میتواند کمککننده باشد، اظهار کرد: باید توجه داشت که هیچگونه دیواری از هیچ نوعی ایمن نیست و باید در هنگام وقوع زلزله از نزدیک شدن به دیوارها خودداری کرد.
وی افزود: از مسائلی که میتواند در هنگام زلزله و هر بحران دیگری مشکلساز باشد، عدم وجود ایمنی کافی در بیمارستانهای شهر است برای مثال میتوان به بیمارستان اسلام غرب و سرپل ذهاب در زلزله کرمانشاه در سال 96 اشاره کرد؛ ناکارآمدی بیمارستانهای ساختهشده توسط دولت در کشور اثباتشده است.
این دکتری زلزلهشناسی تصریح کرد: بیمارستان شهید محمدی که تنها بیمارستان مجهز استان هرمزگان و شهر بندرعباس است در سال 1359 به بهرهبرداری رسیده و این سؤال مطرح میشود آیا بیمارستانی که نزدیک به 40 سال از ساخت آن میگذرد در هنگام وقوع زلزله ایمنی لازم را دارد؟
کاویی با بیان اینکه مطالعات نشان داده که در طی قرن بیستم بیش از هزار و 100 زمینلرزه بزرگ در سراسر جهان اتفاق افتاده است، عنوان کرد: این زمینلرزهها عامل صدمه به بیش از یک و نیم میلیون نفر شده و 90 درصد این صدمات به مرگ منتهی شدهاند؛ لازم به ذکر است بیشتر این صدمات به دلیل فروریختن ساختمانها بوده است.
یکسوم دستگاههای زلزلهنگار کشور کار نمیکنند
وی خاطرنشان کرد: افراد خوب و کارآزمودهای درزمینهٔ زلزلهشناسی در داخل کشور وجود دارند اما متأسفانه از این افراد در سیستم مدیریتی کشور و در مراکز مدیریت بحران و بلایای طبیعی استفاده نمیشود.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه اولین آییننامه زلزله در سال 1343 توسط علیاکبر معین فر نوشتهشده است، بیان کرد: با گذشت 50 سال از این آییننامه متأسفانه در اجرا کمتر مورداستفاده قرارگرفته است.
کاویی اضافه کرد: شاید بتوان گفت به موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران و دیگر مراکز زلزلهشناسی در ایران نیازی نیست چراکه یکسوم دستگاههای زلزلهنگار کشور کار نمیکنند و اطلاعات چندانی را نمیتوان از همین تعدادی که کار میکنند به دست آورد؛ ضمن اینکه بیش از دو هزار ایستگاه زلزلهنگاری در دنیا زلزلههای ایران را ثبت میکنند.
منبع: خبرگزاری ایسنا